کتاب دانستنی های ارت : فصل پنجم

حفاظت دربرابر شوکهای الکتریکی

 

هدف از این بخش ایجاد اطمینان ایمنی افراد و اموال دربرابر خطرات و صدماتی است که در استفاده از تأسیسات الکتریکی بوجود می‌آید.

 

 5-1-حفاظت دربرابر تماس مستقیم

 افراد باید در برابر خطراتی که ممکن است از تماس با بخش‌های برقدار تأسیسات به وجود مي‌آید، محافظت شوند. این محافظت از طریق یکی از روش‌های زیر انجام می‌شود:

- جلوگیری از عبور جریان از بدن هر انسان یا حیوانی

- کاهش جریان عبوری از بدن به مقداری کمتر از جریان شوک

 

 5-2-حفاظت دربرابر تماس غیرمستقیم

  افراد باید در برابر خطراتی که از تماس با بخش‌های رساناي در دسترس كه در زمان خطا به وجود مي‌آید، محافظت شوند. این محافظت از طریق یکی از روش‌های زیر انجام می‌شود:

-جلوگیری از عبور جریان خطا از بدن انسان و حیوان

- کاهش جریان خطای عبوری از بدن به مقداری کمتر از جریان شوک

-قطع اتوماتیک منبع تغذیه در زمان وقوع خطا که ممکن است باعث عبور جریان از بدن درهنگام تماس با قسمت‌های رسانای در دسترس شود ومقدار آن جریان برابر یا بزرگتر از جریان شوک مي‌باشد.

 

5-3-حفاظت دربرابر اثرات حرارتی

تأسیسات الکتریکی باید به گونه‌اي قرارگيرند که خطر احتراق مواد قابل اشتعال به علت دمای بالا یا جرقه الکتریکی وجود نداشته باشد. علاوه برآن در شرایط کارکرد عادي دستگاه‌ها هیچ خطر آتش سوزی برای افراد و حیوانات بوجود نيايد.

 

5-4-حفاظت دربرابر جریان‌هاي اضافه

اضافه جريان‌هاي ايجاد شده در هادي‌ها ممكن است سبب ايجاد حرارت زياد و يا تنش‌هاي الكترومكانيكي گردند لذا افراد و حیوانات باید در برابراينگونه آسيب‌ها حفاظت شوند. این محافظت می‌تواند از طریق محدود کردن اضافه جریان به یک مقدار و زمان ایمن، ایجاد شود.

 

5-5-حفاظت دربرابر جریان‌های خطا:

رساناها، به جز هادی‌های برقدار و هر بخش دیگری که حامل جریان خطا مي‌باشد، باید بتوانند اين جريان خطا را بدون ایجاد هرگونه حرارت زیاد انتقال دهند.

 

5-6-حفاظت دربرابر اختلال‌های ولتاژی و اثرات الکترو مغناطیسی

افراد و تجهيزات بایستي در برابرصدمات زيان آوري كه براثر خطا بین بخش‌هاي برقدار مدارات تغذیه شده در ولتاژهای مختلف بوجود مي‌آيد، حفاظت گردند. همچنين باید در برابر صدمات ناشی از هرگونه ولتاژ اضافه ناشي از تخليه‌های جوی یا اضافه ولتاژهای سوئیچینگ محافظت گردند. تاسیسات و تجهیزات باید دربرابر اختلالهای الکترومغناطیسی مصونیت لازم را داشته باشند و الزامات لازم برای سازگاری الکترومغناطیسی دیده شود.

 

5-7-طراحی تأسیسات

تأسیسات و نجهیزات باید در برابر اختلال‌های الکترومغناطیسی مصونیت لازم را داشته باشید و الزامات لازم برای سازگاری الکترومغناطیسی دیده شود. برای طراحی تأسیسات الکتریکی، فاکتورهای زیر باید در نظر گفته شود:

-حفاظت افراد، حیوانات و اموال مطابق با بند قبل

- عملکرد مناسب تأسیسات الکتریکی برای استفاده موردنظر

ملزوماتی که باید درزمان طراحی درنظر گرفته شوند عبارتند از :

 

5-7-1-مشخصات منبع یا منابع قابل دسترس

نوع جریان متناوب یا مستقیم ac/dc

 

5-7-2-نوع هادی‌ها

برای جریانac  : هادی فاز-نول-هادی حفاظتی

برای جریان dc : هادی خط-هادی میانی-هادی حفاظتی

 

5-7-3-مقادير و تلورانس‌ها

-ولتاژ و تلورانس‌های ولتاژ

-فرکانس و تلورانس آن

-ماکسیمم جریان مجاز

-جریان اتصال کوتاه

 

5-7-4-ملزومات خاص

5-7-4-1-نوع تقاضا

تعداد و نوع مدارات لازم برای روشنایی، گرمایشي، توان، کنترل، سیگنالینگ، مخابرات و غیره که بوسیله یکی از روش‌های زیر تعیین می‌شود:

- محل تقاضای توان

- مقداربارهای مورد انتظار روی هر مدار

- تغییر روزانه و سالیانه تقاضا

- هرگونه شرایط خاص

- نیازمندی‌های سیگنالینگ، کنترل، مخابرات و غیره.

- تقاضاهای آتی پیش‌بینی شده

 

5-7-4-2-منابع

-نوع منبع تغذیه

-مدارهای تولید شده توسط برق اضطراري

 

5-7-4-3-سطح مقطع هادی‌ها:

سطح مقطع هادی‌ها باید مطابق موارد زیر تعیین شود و مقدار آن به گونه‌ای باشد که هم برای شرایط عادی و هم در شرایط خطا مناسب باشد:

-حداكثر دمای مجاز آنها

-افت ولتاژ مجاز

-تنش‌هاي الکترو مکانیکی ناشی از اتصال کوتاه و خطای زمین

-حداكثر امپدانس با توجه به عملکرد حفاظتی جریان اتصال کوتاه

 

5-7-4-4-نوع سیم‌کشی و روش‌های نصب:

انتخاب نوع سیم کشی و روش‌های نصب آن به موارد زیر بستگی دارد:

-نوع مکان

-نوع دیوارها یا بخش‌های دیگری از ساختمان که می‌توان سیم کشی را درآنجا انجام داد

-امکان دسترسی سیم کشی برای افراد

-ولتاژ

-تنش‌هاي الکترومغناطیسی که ممکن است به علت اتصال کوتاه بوجود آید.

-تنش‌هاي دیگری که سیم‌کشی‌ها می‌توانند درطول نصب تأسیسات الکتریکی یا زمان سرویس درمعرض آن قرارگیرند.

- تداخل الکترومغناطیسی

 

5 -8- تجهیزات حفاظتی:

تجهيزات حفاظتي براي اينكه بتوانند دربرابر اثرات مختلف نقش حفاظتي داشته باشند، بايد با توجه به عملكرد خود مشخص شوند.

اين اثرات شامل موارد زير است:

-اضافه جریان (اضافه بار، جریان اتصال کوتاه)

-جریان خطای زمین

-اضافه ولتاژ

-ولتاژهای پایین و بدون ولتاژ

تجهیزات حفاظتی باید درمقادیری از جریان، ولتاژ و زمان عمل کنند كه با مشخصات مدار و خطرات احتمالی متناسب باشند.

 

5-9-کنترل اضطراری

درمواقع خطر، قطع فوری منبع ضروری است. یک وسیله قطع کننده باید بتواند به آسانی وضعیت را تشخیص داده و به طور موثر و به سرعت عمل نماید.

 

5-10-دسترسی تجهیزات الکتریکی:

ترتیب قرارگرفتن تجهیزات الکتریکی باید به گونه‌ای باشد که امکان دسترسی به آن وجود داشته باشد:

- فضای کافی برای نصب ابتدایی و جابه‌جایی بعدی تجهیزات الکتریکی در موارد خاص

- قابلیت دسترسی برای عملیات تست، بازرسی، نگهداری و تعمیر تجهیزات الکتریکی